Այս տարի լրացել է հանճարեղ գիտնական, ֆիզիկոս, նոբելյան մրցանակակիր Ալբերտ Էյնշտեյնի հարաբերականության հայտնի տեսության հրապարակման 105 տարին։
Եվ սա ևս մեկ առիթ է անդրադառնալու հանճարեղ գիտնականին և պարզել, թե ինչ կապ է նա ունեցել հրեաների հետ, ինչպես են նրան առաջարկել Իսրայելի նախագահ դառնալ:
Ինչպես հայտնի է, մի օր Էյնշտեյնը Իսրայելի վարչապետ Դավիթ Բեն Գուրիոնից առաջարկ է ստացել դառնալ Իսրայելի երկրորդ նախագահը։ Դա տեղի է ունեցել 1952 թվականին առաջին նախագահ Խաիմ Վեյցմանի մահից հետո ։ Առաջարկը գիտնականը մերժել է ՝ պատճառաբանելով պետական գործունեության փորձի բացակայությամբ ։
«Ես խորապես հուզված եմ այդ առաջարկից, բայց ցավոք պետք է այն մերժեմ»,-ասել է նա:
Էյնշտեյնի կենսագրության մեջ չկա միասնական դիրքորոշում այն մասին, թե արդյոք գիտնականն աջակցել է սիոնիզմի գաղափարին։Սակայն իրեն հրեա է համարել:
«Մինչև վերջերս ես ապրել եմ Շվեյցարիայում և չէի գիտակցում իմ հրեա լինելը:
Երբ ես եկա Գերմանիա, ես առաջին անգամ իմացա, որ հրեա եմ, և այդ հարցում ինձ ավելի շատ օգնեցին ոչ հրեաները, քան հրեաները:
Այդ ժամանակ ես հասկացա, որ միայն համատեղ գործը, որը թանկ կլինի աշխարհի բոլոր հրեաների համար, կարող է հանգեցնել ժողովրդի վերածնմանը…
Եթե մենք ստիպված չլինեինք ապրել անհանդուրժող, անհոգի և դաժան մարդկանց մեջ, ես առաջինը կմերժեի ազգայնականությունը հօգուտ համընդհանուր մարդկության»,-ասել է նա։
Անկասկած, մեծ գիտնականը բոլոր միջոցներով աջակցել է Իսրայելում կրթոթւյան և գիտության զարգացմանը:
Էյնշտայնի անվան հետ կապված են առնվազն իսրայելական երկու համալսարան։ Խոսքը Երուսաղեմի Հրեական համալսարանի եւ Հայֆայի Տեխնիոնի մասին է։ Ալբերտ Էյնշտեյնը Զիգմունդ Ֆրեյդի և Մարտին Բուբերի հետ միասին եղել է Հրեական համալսարանի համահիմնադիրներից մեկը:
Առաջին և միակ անգամ Ալբերտ Էյնշտեյնը Իսրայել է գնացել 1923 թվականի փետրվարին։ Նրա այցը կապված էր Սկոպուս լեռան վրա ապագա համալսարանի առաջին քարի տեղադրման հետ։
Այդ ժամանակ էլ, ըստ ականատեսների հուշերի, գիտնականն իր առաջին դասախոսությունն է կարդացել Հրեական համալսարանում, ավելի ճիշտ, համալսարանի շինհրապարակում: